Meer foto’s op Flickr
Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden opende donderdag 27 november een nieuwe tentoonstelling over de antieke havenstad ‘Carthago‘ in het huidige Tunesië. Dat land heeft er ook belang bij: het wil onder andere van het imago ‘zon, zee en strand’ af.* Begrijpelijk, cultuurtoeristen brengen een stuk meer op, zo weten we in Amsterdam.
De tentoonstellingsruimte ontsluit zich aan de bezoeker in de ronde vorm van de oude haven van Carthago. De haven kon in de hoogtijdagen 170 schepen herbergen en huisvestte een droogdok in het cirkelvormige centrum. In het hedendaagse Tunis is het ronde deel een plein met een kleine tempel.
De opzet van de tentoonstelling is stratigrafisch, ofwel de oudste vondsten liggen op de benedenverdieping. Navraag leerde dat er heel wat gepuzzeld was van te voren of de tentoonstelling chronologisch, thematisch of misschien op nog andere wijze ingericht moest worden. Gelukkig werd dat chronologisch, zeker voor iemand die de geschiedenis misschien niet kent.
Toch was chronologisch niet per se makkelijk, iets dat vooral komt door de kleine hoeveelheid overgebleven fysieke voorwerpen van voor de Eerste Punische Oorlog (264-241 v.Chr.). Om ook beeld bij dit verhaal te maken, gebruikten de tentoonstellingsmakers beelden aan de hand van Europese, vaak negentiende eeuwse voorstellingen, beschrijvingen en schetsen.
De objecten komen onder andere uit het museum zelf, maar er staan verschillende topstukken uit het Musée National du Bardo en Musée National de Carthage uit Tunis, uit het Parijse Louvre, uit het Londense British Museum en verschillende andere Nederlandse musea.
We krijgen een introductie over de Nederlandse militair ingenieur Jean-Émile Humbert (1771-1839) die in 1796 in Tunesië aankwam. Hij zou de vestingwerken moderniseren, maar daarnaast was hij amateur-archeoloog. Humbert verzamelde veel Punische en Romeinse oudheden en verscheepte die met toestemming naar Nederland.
Schetsboeken van de Engelse Lord Byron (1788-1824) liggen in de tentoonstellingsruimte. Deze Engelse poëet vereeuwigde het vroeg 19de eeuwse Tunesië op zijn reizen.
Via videopresentaties worden de locaties met de huidige stand van zaken ter plaatse vergeleken. Prettig, vooral omdat ik er zelf nooit geweest ben.
Veel voorwerpen komen uit graven, iets wat niet heel vreemd is. Zo liggen er rituele scheermessen: men moest ten slotte schoon en rein over naar de nadere zijde.
In het midden van de eerste ruimte ligt volgens conservator Pieter ter Keurs de allermooiste sarcofaag(deksel) uit de 4de eeuw voor Christus die er bestaat. Het is inderdaad een schitterend werk. Leiden kreeg de dame in bruikleen, in het museum in Tunis ligt de heer. De sarcofaag laat al zien dat de stad een smeltkroes van culturen geweest moet zijn. Het marmer kwam uit Griekenland en werd waarschijnlijk door een Griek bewerkt. Het bevat Egyptische elementen, maar ook Etruskische.
De rijke elite liet veel na. Dat stukje rijkdom spreidt het museum ook ten toon.
Aan het eind van de zaal, ligt een bijzonder stuk: een Punische scheepsram, slechts vier jaar geleden opgevist en mét gebruikssporen. De ram wordt omlijst door een tekening die de verbeelding moet helpen een beeld te krijgen bij het type schip waar de ram aan vast zat.
Het Punisch harnas uit de 3de of 2de eeuw v.Chr. sluit de eerste zaal af.
De zaal op de tweede verdieping heeft eenzelfde opzet en vertelt het verhaal van de Romeinen tot aan de komst van de christelijke tijd. Vooral de vermenging van culturen wordt duidelijk in de verschillende sculpturen.
Naast de schitterende marmeren beelden uit Romeins Carthago, zijn ook bronzen en marmeren beelden van een in 125 v.Chr. gezonken schip te zien.
Deze bijzondere vondst bestaat uit beelden geproduceerd in Griekenland met bestemming Italië. Het schip was waarschijnlijk door een storm afgedreven en zonk bij een plaatsje zo’n zestig kilometer van Tunis. De schat werd in 1907 ontdekt door Griekse sponsduikers.
Een heerlijk tentoonstellingsonderdeel, vooral omdat het zo onverwacht is: het grootste gedeelte van de bronzen uit welke tijd dan ook, werd in de loop der eeuwen omgesmolten…
Tegenover dit bronzen geweld staan nog vier prachtige marmeren beelden. Dat deze nog zo gaaf zijn, hebben we te danken aan mensen die ze tijdig wisten te verstoppen voor de beeldenstorm van de christenen.
Na nog wat aandacht voor de vroeg-christelijke tijd, sluit de tentoonstelling met een replica van een mozaïek ‘La dame de Carthage’. De replica is een geschenk van het Institut Nationale du Patrimoine uit Tunis.
*en natuurlijk dat het er gevaarlijk zou zijn
Als er iets technisch of historisch niet klopt, laat dat dan graag weten via de mail of in de comments, dan zet ik het recht
